Δημάρχους σε έναν και μόνο γύρο και εκλογές στα τέλη Νοεμβρίου προωθεί η κυβέρνηση

Τους βασικούς άξονες για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης παρουσίασε ο Υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, στο ετήσιο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας που διεξήχθει στη Ρόδο.

Οι αλλαγές που προτείνει το Υπουργείο Εσωτερικών αφορούν τόσο το σύστημα εκλογής των δημοτικών και περιφερειακών αρχών, όσο και ζητήματα διακυβέρνησης, εποπτείας, οικονομικής διαχείρισης, καταστατικής θέσης των αιρετών και αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σημείωσε ο κ. Λιβάνιος, «δίνουν το στίγμα της δυναμικής που η κυβέρνηση επιδιώκει για τους δήμους και τις περιφέρειες της χώρας». Εξέφρασε την βεβαιότητα ότι οι αλλαγές που σχεδιάζει η κυβέρνηση, «δεν πρόκειται να είναι μια μεταρρύθμιση που θα μείνει στα χαρτιά, αλλά ένα πραγματικό εργαλείο για τις αυτοδιοικητικές αρχές, ώστε να σταθούν πιο στέρεα στα πόδια τους, να θεραπεύσουν δυσλειτουργίες και προβλήματα και να ωριμάσουν, προς όφελος όλων των πολιτών».

Όσο για την διεξαγωγή των εκλογών, αυτές θα τοποθετηθούν την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου, το εκλογικό έτος. Στόχος του Υπουργείου με αυτή την αλλαγή, είναι να μειώσει το χρονικό διάστημα από τη διεξαγωγή των εκλογών  μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από τις νέες αρχές, μειώνοντας, αντίστοιχα, το ενδεχόμενο κενό εξουσίας.

Δήμαρχοι από τον πρώτο γύρο

Οι σημαντικότερες αλλαγές, οι οποίες τίθενται ως βάση διαλόγου για τη σύνταξη του νέου ενιαίου κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης ξεκινούν με την εκλογική διαδικασία για τις αυτοδιοικητικές αρχές. Προβλέπει λοιπόν την εκλογή δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε έναν και μόνο γύρο, ενώ δίνεται η δυνατότητα επιλογής στον ψηφοφόρο και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο.

Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης. Οι δεύτερες ψήφοι, (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης, προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών. Επιτυχών συνδυασμός θα ανακηρύσσεται όποιος έχει συγκεντρώσει κατά την πρώτη φάση, το 50% + 1 ψήφο επί των εγκύρων της πρώτης επιλογής ή κατά τη δεύτερη φάση, τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δεύτερες ψήφοι των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που αποκλείστηκαν από τη δεύτερη φάση. «Η προτεινόμενη αλλαγή του εκλογικού συστήματος αφενός επιλύει το πρόβλημα της μειωμένης συμμετοχής των εκλογέων στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και, αφετέρου, εξαλείφει το σημαντικό κόστος διενέργειας του δεύτερου γύρου» υπογραμμίζει ο Υπουργείο.

Ηλεκτρονική ψηφοφορία

Ο νέος αυτός εκλογικός νόμος εισάγει όμως και την προαιρετική ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές Δήμων και Περιφερειών, δίνοντας ένα ακόμη εργαλείο για τη διευκόλυνση των εκλογέων στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Μετά την επιτυχημένη εισαγωγή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024, το Υπουργείο Εσωτερικών προανήγγειλε την εισαγωγή της δυνατότητας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, διατηρώντας παράλληλα την κλασική ψηφοφορία με φυσική παρουσία.

Επίσης, ο νέος εκλογικός νόμος θα προβλέπει για πρώτη φορά την κήρυξη πρόωρων εκλογών στην αυτοδιοίκηση, εντός όμως των 3 πρώτων ετών της πενταετούς θητείας και για το υπόλοιπο της θητείας αυτής. Η δυνατότητα αυτή θα μπορεί να αξιοποιηθεί εφόσον συμφωνούν τα 4/5 του συνολικού αριθμού των μελών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου και ο δήμαρχος ή περιφερειάρχης αντίστοιχα. «Με την αλλαγή αυτή μπαίνει τέλος σε φαινόμενα διοικητικής παράλυσης που δημιουργούνται σε περιπτώσεις ανεξαρτητοποίησης δημοτικών συμβούλων» υπογράμμισε ο Υπουργός κ. Λιβάνιος.

Σύμβουλοι και χωρίς σταυρό

Όσον αφορά τώρα τον ορισμός επιπλέον υποψηφίων συμβούλων, που θα εκλέγονται χωρίς σταυρό προτίμησης, ο υπουργός εξήγησε πως κάθε συνδυασμός θα μπορεί να ορίσει επιπλέον υποψηφίους έως:

• 1 υποψήφιο σε συμβούλια με έως 19 μέλη.
• 2 υποψηφίους σε συμβούλια με 25 έως 39 μέλη.
• 3 υποψηφίους σε συμβούλια με 43 μέλη.

Οι υποψήφιοι αυτοί εκλέγονται μόνο αν ο συνδυασμός τους ανακηρυχθεί νικητής των εκλογών. Στόχος της αλλαγής είναι η προσέλκυση ικανών επιστημόνων και υποψηφίων εγνωσμένου κύρους, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στις τοπικές κοινωνίες.

Ενθάρρυνση των νέων

Προβλέπεται επίσης, η δημιουργία ποσόστωσης για τη συμμετοχή υποψηφίων ηλικίας έως 30 ετών στους αυτοδιοικητικούς συνδυασμούς, με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Καταργείται ακόμα η δυνατότητα απόσπασης αιρετών δημοσίων υπαλλήλων λόγω εκλογής, με την λογική πως η εκλογή αποτελεί στάση προσφοράς στα κοινά και δεν πρέπει να εργαλειοποιείται ως όχημα αποσπάσεων, αποδυναμώνοντας υπέρμετρα τη στελέχωση δημόσιων υπηρεσιών.

Επίσης, οι προτάσεις του Υπουργείου Εσωτερικών προβλέπουν:

• Μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων σε έως 50% επιπλέον των θέσεων, αντί 150% που ισχύει σήμερα. Με τη μείωση του συγκεκριμένου ποσοστού,  ένας συνδυασμός δημοτικών εκλογών σε ένα  συμβούλιο 31 μελών, αντί για έως 78 υποψηφίους, που μπορούσε να είχε το 2023, θα έχει 47.
• Εκλογή των δημοτικών συμβούλων ενιαία στο σύνολο του δήμου και όχι ανά δημοτική ενότητα. Σχεδόν 15 χρόνια μετά την εφαρμογή του «Καλλικράτη» και τις συνενώσεις των καποδιστριακών δήμων, δεν υφίσταται πλέον λόγος να διατηρείται η διακριτή εκλογική περιφέρεια.
• Ενιαίο παράβολο συνδυασμού. Το ύψος του παραβόλου θα είναι ανάλογο με τον πληθυσμό του δήμου ή της περιφέρειας.

Αρμοδιότητες και οικονομική διαχείριση

Αλλαγές αναμένονται τέλος, στο σύστημα διακυβέρνησης, την καταστατική θέση αιρετών, την εποπτεία, τις αρμοδιότητες και την οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται υποχρεωτική η δημόσια διαβούλευση για όλες τις κανονιστικές πράξεις πριν εισαχθούν στο δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο. Προβλέπονται δε, ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα για θέματα αρμοδιότητας των δήμων. Με το νέο νόμο για την αυτοδιοίκηση, προβλέπεται:

1. Σύσταση θέσης υπηρεσιακού γραμματέα σε δήμους άνω των 200.000 κατοίκων.
2. Αύξηση της αντιμισθίας δημάρχων και αντιδημάρχων, αναστολή επαγγελματικής δραστηριότητας δημάρχου σε δήμους άνω των 20.000 κατοίκων και υποχρεωτική άδεια για το σύνολο της θητείας.
3. Κατάργηση χωρικής αρμοδιότητας των Ελεγκτών Νομιμότητας. Κάθε πράξη που θα εισέρχεται για έλεγχο νομιμότητας θα κατανέμεται τυχαία σε Ελεγκτή Νομιμότητας άλλης χωρικής αρμοδιότητας. Συντονισμός των 7 Ελεγκτών Νομιμότητας από τον Γενικό Επόπτη Νομιμότητας ΟΤΑ.
4. Επιτάχυνση της έκδοσης αποφάσεων για έλεγχο νομιμότητας εντός 10 ημερών.
5. Διατήρηση του Δημοτικού Τέλους για την κάλυψη ανταποδοτικών υπηρεσιών και καθιέρωση Τέλους Τοπικής Ανάπτυξης, με την ενσωμάτωση σε αυτό του Δημοτικού Φόρου και του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας. Το ΤΤΑ θα καθορίζεται ελεύθερα από τους δήμους και θα αξιοποιείται για την κάλυψη πάσης φύσης δαπανών και επενδυτικών δραστηριοτήτων.
6. Επαναφορά του προληπτικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου για εντάλματα άνω των 15.000 ευρώ.
7. Σύσταση Κέντρου Διαχείρισης Δημοτικών Εσόδων υπό την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, στο οποίο θα αναρτώνται κάθε είδους βεβαιωμένες οφειλές προς δήμους. Το Κέντρο αυτό θα είναι η διεπαφή της Αυτοδιοίκησης με ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ και όλα τα απαραίτητα Μητρώα του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ θα παρέχει τη δυνατότητα ηλεκτρονικών πληρωμών των οφειλών, οι οποίες θα αποδίδονται άμεσα στους Δήμους, χωρίς να καταργηθεί η δυνατότητα πληρωμών απευθείας στους Δήμους.
8. Ανακατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμων, Περιφερειών, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Κεντρικού Κράτους με 3 κριτήρια:
9. Τοπικός, περιφερειακός ή εθνικός χαρακτήρας της αρμοδιότητας
10. Ποιος μπορεί να την ασκήσει αποτελεσματικότερα προς όφελος των πολιτών
11. Τεκμήριο αρμοδιότητας κατά δέσμη πολιτικής.

Ο Υπουργός Εσωτερικών θύμισε ότι ο διάλογος για την επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης, με τη σύνταξη του νέου ενιαίου Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που αποτελεί δέσμευση της κυβέρνησης ,έχει ήδη ξεκινήσει. Η αρμόδια Επιτροπή που θα επεξεργαστεί το σύνολο των προτάσεων όλων των φορέων, η οποία συστάθηκε από τον Υπουργό Εσωτερικών, συνεδρίασε για πρώτη φορά τη Δευτέρα, 4 Νοεμβρίου, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης, των δικαστικών αρχών, πανεπιστημιακών και στελεχών τόσο των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και του Υπουργείου Εσωτερικών.

«Μάλιστα, για την υποβοήθηση του έργου της, και με στόχο την ταχύτερη δυνατή ολοκλήρωση της σύνταξης του νέου κώδικα, συστάθηκε και λειτουργεί στο Υπουργείο Εσωτερικών η Μονάδα Σύνταξης και Εφαρμογής του Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης» κατέληξε ο κ. Λιβάνιος.